در بخش اول این گزارش به وضعیت کار و فعالیت کارگران کوره پزخانه ها پرداختیم و به شرایط سخت و طاقت فرسای کار در این مجتمع ها اشاره ای داشتیم، در قسمت پایانی آن به نقش کومه له کمونیست دهه شصت و ارتباط فعالین کارگری با کومه له از طریق رادیوی صدای انقلاب ایران ( رادیو کومه له )، نشاط و روحیه گرفتن ازانتشار کار و فعالیت این فعالین کارگری کوره پزخانه ها از رادیوی صدایی انقلاب ایران ( رادیو کو مه له و حزب کمونیست ایران) و همچنین بکار گرفتن رهنمودهای رادیو کومه له روشنگری خواهیم کرد.
در آن ایام کمونیستها و فعالین کارگری فعال در بخش کارگری خصوصا کوره های آجرپزی از تشکیلات و حزب کمونیست و کومه له نشاط و قوت قلب می گرفتند و تنها امیدشان نیرویی بود که به آنها در پیشبرد مبارزات شان قوت قلب می داد، درست در نقطه مقابل کومه له ، احزاب بورژوا ناسیونالیست کرد به رهبری حزب دمکرات کردستان قرار داشت ، که تمام تلاشش را به کار می برد که ضدیت خود را با هر آنچه آزادی خواهی ،برابر طلبی و مبارزه کارگری است به کار ببرد. این جریان در سطح نظامی برای مقبولیت خود نزد دولت مرکزی ،جمهوری سرمایه و ارتجاع
اسلامی جنگی نظامی تمام عیار به حزب کمونیست ایران- کومه له در سال ۱۳۶۳ تحمیل کرده بود که نتیجه آن قبل از هر چیز به ضرر مردم آگاه، کارگر و مبارز ایران و خصوصا کردستان بود.
در سطح کارگری و مخصوصا اعتصابات کارگری کوره پزه خانه ها، حزب دمکرات ممانعت و دشواری های زیاد برای کارگران آگاه و سوسیالیست این مجتمع ها بوجود می آورد. حزب دمکرات به عنوان نیروی اصلی ناسیونالیسم کرد بعنوان نماینده مالکین و کهنه فئودال ها در کردستان عمل می‌کرد. آنها از آزادی زن گرفته تا کوچک ترین آرمان های ترقی خواهانه جامعه ترس داشتند و مانع ایجاد می کردند. در هر جایی که حس می کردند که فعالین سوسیالیست مرتبط و متصل به کومه له کمونیست قدیم مشغول سازماندهی اعتصاب هستند و فعالیتی دارند، مزاحمت ایجاد می کردند. به خوبی به یاد دارم زمانی که فعالین کارگری در به سرانجام رساندن اعتصاب موفقیت آمیز ۱۸۰ کوره پزخانه در سال ۱۳۶۵ در همدان در تلاش و تدارک این اعتصاب بودند، چگونه طرفداران این حزب در ممانعت از این عمل، تمام تلاش خود را به کار بردند تا مانع آن شوند. قضیه از این قرار بود که فعالین کارگری برای افزایش قیمت هر هزار آجر( چیزی که در نوع کار کنتراتی در کوره خانه ها متداول است) با اتحادیه کارفرمایان به سرپرستی حاج علی شیری که خود او هم یک کوره آجر پزی داشت، به نتیجه ای نرسیده بودند و مجبور شدند برای وادارکردن صاحب کوره ها به افزایش قیمت هر هزار خشت از ۱۱۰ تومان به ۱۸۰ تومان اعلام اعتصاب عمومی در سطح سراسری بکنند. مشخصا در دو کوره پزخانه که هواداران حزب دمکرات در آنها نمایندگانی داشتند و سرپرستی آن دو کوره پز خانه در اختیار داشتند. در واقع دلال و یا سرکارگر این کوره پزخانه ها بودند، که باعث اخلال و به تاخیر انداختن اعتصاب به مدت دو هفته گردیدند و تا حدی که فعالین عرصه مجبور به گوشمالی کردن آنها شدند که من بدلیلامنیتی از مشخصات آنها خوداری می کنم.
لازم به ذکر است اعتصاب ۱۳۶۵ کوره پز خانه های همدان یکی از بارزترین و موفق ترین اعتصابات کارگری کوره پزخانه از نوع خود بود و در آن کارگران پیشرو و آگاه برای به ثمر رساندن و پیروزی اعتصاب اقدام به تشکیل گارد نظارت بر اعتصاب و گشت زنی شبانه روزی برای ممانعت از افرادی که می خواستند اعتصاب شکنی کنند و اعتصاب اختلال بوجود بیاورند و به آنها تذکرشفاهی می‌داد، گارداعتصاب اقدام به انتشار مجموعه اطلاعیه های کوتاه کرده بود که در آن ضمن اشاره به قواعد اعتصاب، به اختلالگران و اعتصاب شکنان تذکر داده شده بود که با اعتصاب هم راهی کنند و در غیر این صورت با برخورد شدید گارد اعتصاب روبه رو خواهند شد.جالب اینجا بود به دلیل نبود امکانات مالی و امنیتی فعالین گارد اعتصاب چیزی در حدود پانصد تا هفتصد نسخه اطلاعیه دست نویسی کردند و در میان کارگران کوره پزخانه ها پخش کردند.
بهر حال بعدازفعالیت شبانه روزی گارد اعتصاب و ضمنا گوشمالی یکی دو نفر از سرکارگران “دلالان” طرفدار حزب دمکرات،اعتصاب ۱۸۰ کوره پزخانه همدان بعداز سه هفته با موفقیت به پایان می رسد و در ازای هر هزار خشت از ۱۱۰تومان به ۱۸۰ تومان افزایش پیدا کرد. خواست اولیه کارگران قیمت خشت برای هر هزار خشت ۲۲۰ تومان بود ولیدر نهایت به ۱۸۰ تومان افزایش یافت.درست در آن زمان ما شاهد تروریکی ازبرجسته ترین کادرهای کومه له وحزب کمونیست ایران به اسم سلیمان محمدی در کوره پزخانه های “ چومی مه جید خان و ساروقامیش”در اطرافبوکان هستیم. ایشان در هماهنگی دقیق و سازمانیافته توسط صاحبان کوره پزخانه ها و افراد مسلح حزب دمکرات کردستان در یک عمل جنایتکارانه در کوره پزخانه های ساروقامیش ترور شد.
این اقدام انتقام جویانه از طرف صاحب کوره پزخانه ها و حزب دمکرات بخاطر نقش رفیق سلیمان محمدی در به سر انجام رساندن اعتصاب موفقیت آمیز بیش از ۵۰ کوره پزخانه آجرپزی در اطراف بوکان در سال ۱۳۶۵ بود. صف بندی این جدال طبقاتی و مبارزاتی در اعتصاب کارگران و فعالین کمونیست در این میان را به روشنی می توان دید، از یک طرف صاحب کوره پزخانه ها و حزب دمکرات و از طرف دیگر سلیمان محمدی کمونیست و کادر حزب کمونیست و کومه له قدیم قرار داشت. باز نویسی این تاریخ به همه انسان‌های درگیر و مشتاق مبارزات در کردستان و در سطح سراسری کمک خواهد کرد که دید دقیق تری از اوضاع سیاسی و فعالیت کارگری و مشکلات پیش روی کارگران و کمونیستهای فعال دهه شصت در این عرصه داشته باشند و ضمنا جایگاه نیروهای دخیل در آن زمان و همخوانی و همسوی آنها با کارگران و سرمایه دارن را ارزیابی کرد.
در بخش اول این نوشته به جوانب کار و فعالیت در کوره پزخانه ها به شیوه” سنتی “ و دستی آن اشاره داشتیم. در قسمت پایانی این نوشته به تبدیل شدن کوره پز خانه ها به “صنعتی”می پردازیم. بعد از اواخر دهه ٨٠،رفته رفته بدلیل افزایش تورم و بالا رفتن قیمت سوخت و بخشا آلوده گی هوا صاحب کوره پزخانه ها به فکر تغییر نوع پیشرفته تر کوره ها افتادند و در تبدیل کردن کوره ها از سنتی به صنعتی اقدام کردند. در دهه نود ما شاهد تعطیل شدن بخش زیادی از کوره پزخانه های هستیم و با گران شدن نفت کوره در سال۱۳۹۳به یک باره تمام کوره ها تعطیل شدند وباعث بیکار شدن افراد بسیاری زیادی شد و رفته رفته تمام کوره تخریب شدند. درحال حاضر بیشترین کوره های سنتی در منطقه وایگان قرار دارد. در بقیه نقاط هم با کاهش شدید کوره های آجرپزی روبرو هستیم. به هرحال بجای کارگران و نیروی انسانی، امروز ماشین آلات و صنعت پیش رفته جایگزین دستهای نازک و لطیف کودکان شده است. تنها چیز مثبتی که از این تغییر و دگرگونی از سنتی به صنعتی تبدیل شدن کوره پزخانه ها می شود استنتاج کرد،از بین رفتن نوع کار کنتراتی و استثمار و رهایی کودکان کار در این مجتمع هاست. خیل عظیمی از کارگران که قبلا از طریق کار در کوره پزخانه ها امرار معاش می کردند امروز یا به نیروی بیکار در جامعه پیوسته اند و یا به کارهای دیگر در ساختمان سازی و کارگاه های قالی بافی در مناطق کردستان روی آورده اند
۱۹ نوامبر ۲۰۲۳