در باره نشريه "حکمت"

کورش مدرسى

نام "حکمت" با الهام از منصور حکمت است که درافزوده هاى او به تئورى مارکسيسم حکمت زندگى بسيارى از ما در تغيير جهان و ايجاد يک دنياى بهتر است.  براى بسيارى از "مارکسيستها" و ضد مارکسيستها، هردو به يکسان ، مارکسيسم علم تعيين "محتوم ها" است. براى آنها، ماترياليسم مارکس،  ماترياليسم تاريخى، ابزار تشخيص  جبر تاريخى است. فرمولى است براى توضيح گذشته و براي اثبات آنچه که قطعا در آينده اتفاق خواهد افتاد. از نظر اين "مدافعين" و مخالفين، مارکس ميگويد "سوسياليسم محتوم است". ميگويند مارکس گفته است همانطور که بعد از برده دارى فئوداليسم حتمى بود، همانطور که بعد از فئوداليسم سرمايه دارى اجتناب ناپذير بود، بعد از سرمايه دارى نيز سوسياليسم حتمى است. بحران افزاينده و فقر روزافزا در سرمايه دارى، انقلاب پرولترى، سقوط سرمايه دارى همه پديده هاى اجتتناب ناپذير هستند. نقش "عنصر آگاه"، يا "مارکسيست"، تسهيل شرايط تحقق اين پروسه هاى اجتناب ناپذير است. اگر براى مخالفين مارکس نشان دادن پوچى چنين تفسيرى مکانيکى و دترمينيستى از تاريخ ابزار تخطئه و رد مارکسيسم است، براى "مارکسيستها"ى ما، اين تبيين چيزى جز تئورى انتظار و "کمک" به آنچه که فى الحال در حال وقوع است نيست .اما اين انتظار يا اين "قابله گى" آنچه که در حال وقوع است، در دنياى سياست و تحولات اجتماعى، چيزى  جز کمک به پروسه انکشاف سرمايه دارى "خوب"، "ملى"، مدرن،  صنعتى، غربى، دمکرات و غيره نيست. درست به همين دليل چپ ناسيوناليست از استالين تا مائو و از انور خوجه تا چپ هاى "مدرن" وطنى و بين المللى بعنوان فعالين مدرنيزه کردن و صنعتي کردن اقتصاد کشور و در بهترين حالت بعنوان انسان دوستان درافتاده با فقر و تهيدستي و مدافع قانون مداري به آن احتياج پيدا ميکنند. مارکسيسم براى همه اينها  ابزار همراهى با "واقعيات موجود" جامعه است. اين متد هسته اساسى منشويسم و بلشويسم هردو، در تفاوت با لنينيسم است.

منصور حکمت عليه اين خرافه دترمينيستى برخاست. در دايره "متد" و فلسفه آنچه که بيش از هرچيز منصور حکمت را از "ديگران" متمايز ميکند رد اين تفسير از مارکس و اعتقاد به درستى اين حکم مارکس است که "فلاسفه تاکنون جهان را تنها به شيوه هاى مختلف تفسير کرده اند: مساله اما تغيير آنست"

اين تبيين از مارکس چيزى جز پروسه انتگره ى  ديدن، فهميدن و تغيير دادن نيست. درست مثل همه علوم ديگر در مارکسيسم شناخت پروسه هاى مادى براى درک امکان دخالت در آنها ست. کشف قانون جاذبه پايه تئوري پرواز و ابزار رهائى از جاذبه است، نه تئورى انتظار سقوط هواپيما.  اکتشافات مکانيک کوانتم ابزار کنترل و بکارگيرى فعل و انفعالات ذرات اوليه در الکترونيک يا در فعل و انفعالات هسته اى است و نه اعلام شناخت ناپذيرى طبيعت و پيش بيني "قيامت" محتومى که "ازدياد " "آنتروپى" آنرا ناگزير ميکند. مارکسيسم و ماترياليسم تاريخى روند هاى جامعه سرمايه دارى را نشان ميدهند و ابزار تغيير را بدست کسانى که مايل به بکار گيرى آن هستند ميدهد. بدون وجود چنين بکار برندگانى هيچ چيز محتوم نيست. بدون وجود لنين انقلاب اکتبر، چه موافق و چه مخالف آن باشيد،  ميسر نميشد. تغيير و قدرت آگاهى انسان در ايجاد تغيير، هسته تمام علوم و هسته اساسى فلسفه مارکس و همينطور فلسفه منصور حکمت است. از ميان همه چيزهائي که در چارچوب  جامعه سرمايه دارى ممکن است، "محتوم" را اراده انسان تعيين ميکند. اين جوهر فلسفه دخالتگر مارکس و حکمت، هسته لنينيسم، است.

نشريه "حکمت" خواهد کوشيد تا ابزار اين دخالتگرى براى تغيير دنيا باشد. ما به هيچ تئورى محتومى براى دنيا، چه سوسياليسم، چه رستاخيز مردگان و چه  روز نابودى همگانى، معتقد نيستيم. براى ما آينده صفحه نوشته نشده ايست که انسانهاى آگاه با اراده خود آن را خواهند نوشت. نشريه "حکمت" تلاش خواهد کرد که قلمى در دست تئوريک- پراتيسين هائى باشد که ميخواهند با درک پروسه هاى عينى و ذهنى دنياي ما و با درک مقتضيات اقتصادى، سياسى و اجتماعى  توليد و  بازتوليد سرمايه دارى فورا شر سرمايه دارى را از سر جامعه انسانى کم کنند، اختيار را مجددا به انسان برگردانند و  "يک دنياى بهتر" را فورى و بدون تاخيرا عملى کنند.

"حکمت" يک نشريه تئوريک - سياسى است. سياست  بدون تئورى و بدون تحليل و موشکافى عميق جز جست و خيز در يک "تاريکخانه" اجتماعى نيست. "حکمت" اميد دارد که چراغى در مسير تحقق  اين "دنياى بهتر" باشد.

حزب کمونيست کارگرى ايران – حکمتيست يک حزب سياسى است. حزبى است که تعدد نظرات بر متن وحدت اراده  و عمل سياسى را مجاز و ممکن ميسازد. تفاوت اوليه يک حزب سياسى با گروههاى ايدئولوژيک اين است که در اين گروهها مبناى اتحاد مثل هم  انديشيدن است.  حزب ما در چارچوب جنبش اجتماعى کمونيستى کارگرى تعدد نظر را نه تنها طبيعى بلکه مبناى خلاقيت و شکوفائى ميداند. آنچه حزب ما را بهم وصل ميکند، اتحاد بر اهداف اجتماعى برنامه "دنياى بهتر" بعلاوه اعتقاد به ضرورت تحزب سياسى، بعنوان تنها راه تصرف قدرت سياسي و تغيير دنيا و جامعه در ابعاد ماکرو است. اتحاد داوطلبانه حول ضرورت يک اراده و عمل واحد بر اساس تصميم اکثريت مبناى عمل مشترک اين حزب است.

"حکمت" نشريه اى از حزب است. اما ارگان حزب نيست. مقالات مندرج در نشريه الزاما موضع حزب يا نشريه "حکمت" نيست. مسئوليت هر نوشته با نويسنده آن است. مواضع سياسى حزب در نشريه "کمونيست" درج ميگردد.

"حکمت" از يک طرف اجازه ميدهد که تبيين هاى مختلف از يک مسئله منعکس شوند و از طرف ديگر اين امکان را فراهم مى آورد که مسائلى که حزب در مورد آنها موضع نگرفته و يا اصولا لازم نيست موضع بگيرد، که بسيارى از موضوعات اجتماعى در اين دسته بندى قرار ميگيرند،  مورد بحث و احيانا مناقشه قرار گيرند. جريان ما هيچگاه براى تبيين چه سياسى و چه نظرى راى نگرفته است. ما تبيين يا تحليل "رسمي" نداريم. حزب ما موضع سياسى رسمى دارد. انديشه را نميشود به راى گذاشت. اين برخورد به تئورى و به تحليل نقطه قدرت حزب ما و سنت ما بوده است و امکان داده که همه ما بتوانيم هويت يگانه خود را حفظ کنيم. "حکمت" همين سنت را ادامه خواهد داد.

اميد اين است که  “حکمت”  پروژه مشترک طيفى از رهبران،  کادرهاى و فعالين اين جنبش شود. همه کسانى که خود را در اهداف اين نشريه شريک ميدانند  به درگير شدن در اين پروژه و نوشتن براى "حکمت"، توزيع و تکثير آن دعوت ميکنيم. براى “حکمت” بنويسيد، سوالات و نطراتتان را براى “حکمت” بفرستيد اين سوالات و اين نطرات را منعکس خواهيم کرد. تنها شرط انتشار يک نوشته در نشريه "حکمت" موافقت سردبير آن است. روشن است که سر دبير "حکمت" را حزب تعيين ميکند.

 نشريه “حکمت” هم بصورت چاپى و هم اينترنتى قابل دسترس خواهد بود. صفحه بندى آن همانطور که مشاهده ميکنيد کتابى است و هر بخش آن مستقلا قابل بازتکثير است. از شما دعوت ميکنيم که در خارج کشور نشريه "حکمت" را بخريد و وسيعا توزيع کنيد و در ايران، همه نشريه يا هر بخشى که ميتوانيد را تکثير کنيد و بدست دوستان و آشنايان خود برسانيد. نشريه "حکمت" را، بويژه در ايران، معرفى کنيد، دايره خوانندگان آن را افزايش دهيد و آن را بدست علاقمندان برسانيد. 

تهيه، چاپ و توزيع اين نشريه بدون کمک مالى شما ممکن نيست. نشريه "حکمت" را بخريد، نشريه "حکمت" را بفروشيد، "حکمت" را آبونه شويد، به "حکمت" کمک مالى کنيد. از طريق صفحه اينترنت "حکمت"، يا از طريق حساب بانکى حزب ميتوانيد کمک ماليتان را بدست ما برسانيد. رسيد کمک هاى مالى اعلام خواهد شد.   

***

موضوعات اين شماره "حکمت" بناگزير رنگ رويدادهائى را دارد که حزب کمونيست کارگرى ايران را پاشاند و اين حزب را براى هميشه تغيير داد. تحول درونى حزب کمونيست کارگرى و تشکيل حزب حکمتيست بايد از جنبه هاى مختلفى مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. هم به لحاظ تئوريک يعني از زاويه آنچه که ما به آن حکمتيسم اطلاق ميکنيم، و هم از نظر مابه ازاء  سياسي آن در ايران. يکى از اهداف مهم نشريه "حکمت" بازگردندن انسجام نظرى و چابکى فکرى به جريان ما و پر کردن خلائى است که تحولات حزب کمونيست کارگرى ايران بر جاى گذاشته است.

 اولين بحث اين شماره، بحثى در مورد رابطه حزب کمونيستى با قدرت سياسى است. اين موضوعى است که منصور حکمت تحت عنوان "حزب و قدرت سياسى" مطرح کرده است. اين بحث اشاره به ويژگى هاى رابطه حزب کموينستى با قدرت سياسى دارد و بر ضرورت تصرف قدرت سياسى و شکل دادن به دولت از جانب کمونيست ها بعنوان يک اقليت تاکيد دارد. اين يک تز محورى حکمتيسم است که بقول خود منصور حکمت نسبت به آنچه که چپ مفروض ميداشت يک "کفر" به حساب مى آمد. اين نوشته بخش اول بحثى است که نويسنده در انجمن مارکس – حکمت در لندن ارائه داده است.

گفتگوى ينار محمد با کورش مدرسى دومين بحث اين شماره است. اين گفتگو به زبان انگليسى انجام شده که بخش اول آن توسط ايرج فرزاد و بخش دوم آن توسط اعظم کم گويان به فارسى ترجمه شده و توسط مصاحبه شونده اديت گرديده است. اين مصاحبه مرورى بر زمينه ها ى تاريخى شکاف حزب کمونيست کارگرى ايران، گسترش بعدى آن و بالاخره جدائى حکمتيست ها از آن است.  بعنوان ضميمه اين مصاحبه، مجموعه اى از اسناد مربوط به مباحثات حزب کمونيست کارگرى، که در اين مصاحبه به آنها اشاره شده است، به نشريه "حکمت" اضافه گرديده. اين اسناد نه کل اسناد مباحثات هستند و نه حتى بخش مهم مباحثى که بخصوص از طرف رفقاى جناح حکمتيست مطرح گرديده است. اينها صرفا نمونه هائى از مباحث رد و بدل شده هستند که روالى اوليه از جدال گرايش هاى درونى حزب را بدست ميدهند. اسناد کامل اين جدالها بصورت جداگانه با توضيحات لازم منتشر خواهند شد.

موضوع بعدى اعتراضات دانشجوئى و وظايف دانشجويان کمونيست است. اين بحث در ميزگردى که بوسيله مصطفى اسد پور اداره شده است توسط اسد گلچينى، بهرام مدرسى و کورش مدرسى انجام شده است. در اين ميزگرد شرکت کنندگان نظراتشان در مورد موقعيت اعتراضات دانشجوئى و وظايف دانشجويان کمونيست ، نسبتا به تفصيل،  مورد بحث قرار داده اند.

دو نوشته از منصور حکمت "در باره احزاب سياسي" و "در مورد کار مولد و غير مولد" در اينجا تجديد چاپ شده اند. موضوع نوشته اول مستقيما هم به بحث "حزب و قدرت سياسى" و هم به تحولات حزب کمونيست کارگرى ايران مربوط ميشود. موضوع دوم گرچه يک موضوع "آبستره" تئوريک تر است اما سرنخى از بينش منصور حکمت از مارکس را بدست ميدهد.

عنوان موضوعات ديگر گوياى محتواى آنهاست.

در پايان بايد از همه همکاران اين شماره نشريه حکمت، که بدون کمکشان اين نشريه ممکن نميشد تشکر کنم. علاوه بر دستياران سردبير، يعنى اعظم کم گويان، مصطفى اسد پور و نسرين جلالى، از رفقا عباس رضائى، آذر مدرسى،جواد اصلانى و ايرج فرزاد به خاطر کمکشان در تهيه اين شماره حکمت بايد تشکر کنم.

٢٨ دسامبر ٢٠٠٤  - ٨ دى ماه ١٣٣٨