شكاف در ديوار امپراطورى سرمايه

مصطفى رشيدى

كشور چين يك امپراطورى بلامنازع سرمايه در عصر معاصر است. چين٬ سرزمين كاركرد افسانه اى سرمايه و سرزمين جنون توليد است. چين سرزمين موعود سود آورى است. اين كشورى است كه اسارت طبقه كارگر در چنگال سركوب سيستماتيك از بديهيات شناخته شده سياسى دنياى امروز است. روز جمعه چهارم ماه ژوئن٬ ايجاد يك شكاف در ديوار اين امپراطورى يك واقعيت مسلم بود.  اعتصاب دو هفته اى در كارخانه اتوموبيل سازى هوندا (Honda)در استان Guangdong يك رويداد مهم و پرشور براى طبقه كارگر نه فقط در چين بلكه در سراسر جهان بود. اين اعتصاب پيروز شد.

اعتصاب كارگران كارخانه توليد قطعات جعبه دنده  اتوموبيل هوندا در شهر Foshan در جنوب شرقى كشور از هفدهم ماه مه٬ و با يك اعتصاب يك روزه در يك بخش توليدى آغاز گرديد. چهار روز بعدتر دو اعتصاب تازه٬ با اخراج دو رهبر كارگرى پاسخ گرفت. روز بعد تمامى ١٩٠٠ كارگر كارخانه  با خواست افزايش دستمزدها دست از كار كشيدند. و روز جمعه چهارم ماه ژوئن و بدنبال دو هفته اعتصاب اطلاعيه كوتاه چند خطى به خبرگزاريهاى دنيا مخابره شد: "ضعف ديالوگ ميان كارگران و مديران باعث سوء تفاهم و نارضايتى را موجب گشت كه كشمكش با كارگران  را بدنبال داشت. شركت هوندا از اين واقعه درس گرفته و رابطه با كارگران را تقويت خواهد كرد تا اعتماد متقابل را بوجود آورد!" ساعتى قبل از صدور اين  اطلاعيه٬ مديران كارخانه پس از چند ساعت مذاكره مستقيم با نمايندگان كارگران اعتصابى به ٢٤ درصد اضافه دستمزد تن داده بودند.

عبارتهاى "ضعف ديالوگ"٬ "سوء تفاهم"٬ "نارضايتى"  مندرج در اين اطلاعيه در واقع به يكى از سخيف ترين شرايط استثمار و رفتار با كارگران در دنياى امروز اشاره دارد. شرايط كار كارخانه خود گوياست. شش روز كار در هفته٬ شامل ١٢ ساعت كار روزانه با دستمزدى معادل ٢٢٠ يورو در ماه ـ با احتساب اضافه كارى ـ اجر داده ميشود. شرايط كار به يك پادگان شباهت دارد كه كار و استثمار فشرده را به كارگران تحميل كند. دستمزد دريافتى بجز خورد و خوراك٬ بهيچ وجه پاسخگوى اجاره خانه نيست. به همين دليل كارگران در خوا بگاههاى تنگ و كوچك كارخانه شامل شش تخت خواب زندگى ميكنند. تورم روز افزون٬ بخش هر چه بيشترى از اين دستمزدها را هم به يغما ميبرد٬ و اميد يك آينده با تكيه به كار و دستمزدهاى دريافتى٬ سالهاى سال است كه از هرگونه معناى عملى و عقلانى تهى شده است. چين٬ كشورى تا مغز استخوان سرمايه دارى است٬ در آن اعتراض و اعتصابات كارگرى جزو عادى ترين رويدادها بحساب ميايد. اما بر خلاف اعتراضات و اعتصابات طغيانى كارگرى و عمدتا عليه دستمزدهاى معوقه٬ اعتصاب كارخانه هوندا٬ بازگوى واقعيت تازه تر و شورانگيزى  در ميان طبقه كارگر چين بود.  

  از ده هشتاد و با آغاز موج سرمايه گزاريها٬ آزادى حق اعتصاب از قانون كار دولت چين حذف گرديد. اعتصاب در چين غير قانونى است و با حمله پليس٬ محاكمه و زندان پاسخ ميگيرد. علاوه بر پليس٬ تنها اتحاديه قانونى در چين٬ ACFTU٬  يك اتحاديه تماما دولتى است كه رسما منافع صاحبان كارخانه را با عمليات جاسوسى٬ اعتصاب شكنى و   خرابكارى عليه كارگران حفاظت ميكند. كارگران كارخانه هوندا در همان روزهاى اول اعتصاب خود٬ دست اتحاديه ضد كارگرى كارخانه را پس زدند. در هر بخش كارخانه٬ مجمع عمومى كارگران تشكيل گرديد. نمايندگان مستقيم بخشها در قدم بعدى تعداد بيست نفر را بعنوان كميته اعتصاب و با اختيارات كامل براى مذاكره با مديريت انتخاب نمودند. دو هفته اعتصاب عملا دوره اى بود كه كارگران به دفاع از نمايندگان خود پرداختند٬ جلوى حمله اوباشان زردپوش اعزامى از طرف ACFTU را سد كردند٬ نمايندگان دستگير شده را از زندان بيرون كشيدند و جلوى تهديدها و توطئه ها ايستادگى بخرج دادند. روز چهارم ژوئن طاقت مديريت كارخانه طاق شد.

در فاصله دو هفته اعتصاب٬ چهار كارخانه بزرگتر اتوموبيل سازى هوندا در مناطق صنعتى مجاور  فلج گشتند. كمبود قطعات يدكى ناشى از اعتصاب Fonshan چرخ توليد را  از كار انداخت. فقط كافى است بخاطر آورد كه كارخانه مزبور سالانه ٦٥٠ هزار اتوموبيل به بازار فروش در چين عرضه ميدارد. در پى ضربات سخت بر توليد و رقمهاى نجومى از زيانهاى مالى ناشى از اعتصاب٬ مديران كارخانه مستقيما با نمايندگان انتخابى كارگران اعتصابى وارد مذاكره گشتند تا توليد را بحالت عادى بازگردانند. در دو منطقه صنعتى عظيم Guangdong  و Shanghai بيش از سيصد ميليون كارگر در مراكز توليدى بسيار پيشرفته بكار مشغولند. كارخانه توليدى هوندا با ١٩٠٠ كارگر  بيش از قطره اى در اين دريا بنظر نميرسد. اما قدرت عظيم طبقه كارگر در شبكه  بهم بافته توليد است كه با هم طبقه اى هاى خود در آن شريك ميشوند. اعتصاب كارخانه هوندا يكبار ديگر گواه اين حكم تاريخى بود كه  كارگر در توليد و در سلسله بهم بافته با هم طبقه اى هاى خود از چه قدرت شگرف و تعيين كننده اى برخوردار است.

اعتصاب كارخانه هوندا بيانگر يك تحول بزرگ در جامعه چين و مشخصا در طبقه كارگر اين كشور است. كارگران اعتصابى همگى از كارگران جوانى هستند كه برعكس نسل قبلى كه از روستاها به مراكز توليدى هجوم آورده بودند٬ ديگر تمايل و نيم نگاهى به بازگشت به روستاها را ندارند. اين كارگران اميد و آينده خود را به كار خود در كارخانه ها گره زده اند. از سوى ديگر از سيل صدها ميليونى از ارتش ذخيره كار خبرى نيست. اكنون پشته هاى انبوه كارخانه ها و مراكز فشرده توليدى٬ ميليونها كارگر را بهم بافته است٬ كارگرانى كه توقعات بيشترى را مطرح ميسازند٬ به حقوق خود واقف ميگردند٬ و اعتصاب پس از اعتصاب درس اتحاد و مبارزه ميگيرند.

البته هنوز زود است كه بتوان از روندهاى منسجم در طبقه كارگر چين صحبتى بميان آورد. كشور چين كماكان مظهر توحش برده دارانه كارگران است. تقريبا همزمان با اعتصاب كارخانه هوندا٬ در كمپانى عظيم الكترونيك Faxconn با سيصد هزار كارگر شاغل٬ شانزده كارگر كارخانه در يك اقدام تراژيك در اعتراض به دستمزدهاى نازل و شرايط كار٬ دست جمعى دست به خود كشى زدند. دولت چين از ظرفيتهاى بسيار بالاى سركوب برخوردار است و در رسالت خود در ايجاد محيط امن و ارزان براى سرمايه از هيچ چيز كوتاهى نخواهد كرد. همزمان با اعتصاب كارخانه هوندا٬ در روز اول ماه ژوئن سه هزار پليس ضد شورش اعتصاب دو هفته اى پنج هزار كارگر كارخانه نساجى  Henan Cotton Mill  را مورد هجوم قرار دادند. بيست كارگر زن بجرم اخلال در توليد هنوز در زندان بسر ميبرند. اما بايد بخاطر داشت كه اعتصاب  كارگران هوندا بيانگر پديده اى به همين اندازه سرسخت و گسترده در دل جامعه چين است. هنوز جوهر قرارداد اعتصاب كارگران هوندا در  Fonshan خشك نشده بود كه اعتصاب تازه ترى با شركت ١٧٠٠ كارگر در كارخانه همين شركت در منطقه Zhongshan آغاز گرديد. بسرعت اعتراض اوليه كارگران عليه بدرفتارى نگهبان كارخانه نسبت به يك كارگر زن٬ جاى خود را به دو خواست اساسى داد: دستمزد كارگران بايد به ميزان ٢٤ درصد افزايش يابد و بعلاوه كارگران بايد از حق ايجاد تشكل آژاد و مستقيم  برخوردار گردند. 

تحولات كارگرى در چين اقتصاد و سياست و زندگى بخش مهمى از دنياى ما را مستقيما تحت تاثير قرار ميدهد. در اثر تقسيم كار و نقشه عملكرد سرمايه بيست ساله اخير٬ بخش عظيمى از توليد جهان و بخصوص توليدات صنعتى و الكترونيك پيشرفته به چين منتقل شده است. دامنه و تنوع توليدات كارگران چينى خيره كننده است. نفس انتقال خط توليد از طرفى و قيمت نازل توليدات چينى در بازارهاى داخلى كشورهاى جهان از طرف ديگر٬ اشتغال و رفاهيات و نيازمنديهاى كارگران در سراسر دنيا را مستقيما به تب و تاب طبقه كارگر چين گره زده است. اعتصاب و آگاهى و تشكل طبقه كارگر چين سرچشمه اميد براى تحولات تعيين كننده اى نه فقط براى خود كارگران چينى بلكه براى طبقه كارگر جهانى است. اعتصاب كارخانه هوندا با دقت در رسانه ها و محافل سرمايه و سهام تعقيب شد. روز پايان اعتصاب٬ بازار سهام با نزول سريع و قابل توجه ده درصدى٬  نگرانى و نارضايتى خود را بنمايش گذاشت. چگونگى تضمين  آينده توليد بعنوان يك مساله مهم روى ميز مديران كارخانه هوندا قرار گرفت. اما در اين ميان سوال مهمتر اين بود چرا خبر اعتصاب هوندا  با بى اعتنايى و سردى تقريبا همه اتحاديه هاى كارگرى بزرگ  مواجه گرديد؟ اينرا نه بحساب خواب زمستانى٬ بلكه بايد اساسا بحساب نقش و كاركرد واقعى خود اين اتحاديه ها نوشت.

گفتار راديو پرتو

١٢ ژوئن ٢٠١٠