ويكیلیکس و حقیقت  

فاتح شيخ

جنجال ویکیلیکس هم عالمی دارد. گویا دیپلماسی مخفی بورژوازی، رسوائی "جدید" ببار آورده است. حقیقت چیست؟ حقیقت خود اولین قربانی این غوغاست. با انتشار مجموعه دیگری از اسناد دیپلماتیک توسط ویکیلیکس WikiLeaks بار دیگر گوشه کوچکی از پرده بالا رفته و سر خونین میلیونها مدوسا جلو دید همه قرار گرفته است. و دیکتاتوری طبقه سرمایه دار تحمل همین قدر بالا رفتن پرده دیپلماسی مخفی اش را ندارد. همه جا دارند با همه وسائل دم دست خفه اش میکنند، حالا که راه دست تکذیب و تعقیب قانونی ندارند، از محدودیتهای فراقانونی تا هشدار امنیتی تا مار مرده نصایح اخلاقی و ضوابط ادیتوری ژورنالیستی و غیره و غیره پیش پایش پرت میکنند.

تازه دیپلماسی مخفی انگشت کوچک جنایات نظام سرمایه و دولتهای حامی آن است. حتی جنگهایشان که دیپلماسی فقط بخشی از آنهاست، آینه تمام قد کل جنایات این نظام نیستند. هیچ ویکیلیکسی، هیچ هیومن رایت واچ و امنستی انترنشنالی پرده از آنچه روز و شب بر سر طبقه پرجمعیت کارگران جهان و کودکانشان میآید بر نمیدارند و گوشه هرچند کوچکی از پشت پرده جنایات وارد بر این طبقه را نشان نمیدهند. چراکه پشت پرده، همان استثمار فراگیر و جهانی کار مزدی طبقه کارگر است که از دید آنها مجاز و قانونی است. کامراهایشان در این منطقه کور است.

ویکیلیکس برای طبقه کارگر سورپرایزی ندارد. کارگران و کودکانشان هر روز و هر شب با کابوسهایی واقعی تر از آنچه روی سایت ویکیلیکس و گاردین و غیره "گذاشته اند" دست و پنجه نرم میکنند. هیچ بخشی از ژورنالیسم بورژوایی در افشاگرانه ترین حالات هم به جنایاتی که بر ما میگذرد حساس نیست.

اما حتی در عرصه افشای دیپلماسی مخفی دولتها هم ویکیلیکس و کل ژورنالیسم باصطلاح "معترض"، با امکانات شگفت انگیز انقلابات ارتباطاتی قرن ٢١ به گرد پای آنچه انقلاب اکتبر در ابتدای قرن ٢٠ انجام داد نمیرسد. با نظر به تجربه انقلاب اکتبر میتوان گفت آن روزی که طبقه کارگر حتی در یک کشور به قدرت برسد، توان افشاگریش نه فقط علیه دیپلماسی مخفی دولتهای سرمایه بلکه علیه کل جنایات دیروز و امروز نظام سرمایه، همه ویکیلیکسها و امنستی ها را به سایه شرم و شراکتشان با بدنه اصلی سیستم سرمایه خواهد راند و محو خواهد کرد. اینها هرچه هستند ضدسیستم نیستند.

با این حال آگاهی به پدیده ویکیلیکس و غوغای حمایت از آن و ضدیت با آن لازم است. این پدیده حاصل برخورد دو واقعیت ضروری زمان ماست. ١- شکسته شدن انحصار تکنولوژیک و اطلاعاتی دولتها و ٢- بروز یک اغتشاش فراگیر در روابط بین دولتها ("نظم جهانی"!) و باز شدن شکافهای نوی در صفوف بورژوازی بر اثر تشدید رقابت بخشهای مختلف سرمایه و دولتهایشان در منگنه تجدید تقسیم جهان و بحران اقتصادی دامنگیرشان.

انقلابات ارتباطاتی سه دهه آخر قرن ٢٠ و دهه نخست قرن ٢١ انحصار تکنولوژی را نه فقط از دست دولتهای بزرگ که از دست دولتها بطور کلی خارج کرده است (همچنانکه در سطح محدودتری داشتن سلاح از محدوده انحصار و کنترل دولتها و ارتشهایشان خارج شده و به دست انواع میلیشیاها افتاده است). با رشد سحرآسای تکنولوژی و ناتوانی روابط تولید و مبادله و مناسبات بورژوائی مالکیت و انحصار در اداره و کنترل آن، به قول مانیفست کمونیست، بورژوازی "شبیه جادوگری است که خود از عهده اداره و رام کردن نیروهای دنیای زیرزمین که با سحر و افسون خود به روی زمین فراخوانده است، بر نمیآید". سلطه ایدئولوژی بازار آزاد بر نظام دخالت دولتی در دهه های اخیر، اگر دست بورژوازی را در تولید و تجارت بازتر کرده، در عوض توان بورژوازی، بویژه دولتهای بورژوائی را در رام کردن پیشرفتهای تکنولوژیک به مراتب محدودتر کرده است. رشد سحرآسای تکنولوژی باید ضرب در اغتشاش فراگیر حاکم بر استراتژی و ایدئولوژی بخشهای مختلف طبقه سرمایه دار و دولتهایشان در شرایط حاضر شود تا دلیل باز شدن شکافهایی نظیر ویکیلیکس که از آن گوشه هائی از تناقضات وضع موجود بیرون میزند، درک گردد.

اما ویکیلیکس جزئی از ژورنالیسم بورژوائی است و مانند کل نهاد ژورنالیسم معاصر از بدنه اصلی سیستم جدا و مستقل نیست. درز کردنهای (Leaks) اسناد و اطلاعات از وزارت خارجه آمریکا بطور مثال، ضمن حکایت از حال و وضع این وزارت و دولت پشت سر آن، نشاندهنده وجود مکانیسمهای درز آگاهانه اسناد با هدف سونداژ کردن واکنش طرف مقابل یا افکار عمومی جامعه و با هدف تبلیغ و پیشبرد سیاستهای معین است. مشهور است که در پارلمان انگلستان هر وقت قصد درز سندی داشته باشند یک کپی آن را روی دستگاه فتوکپی پارلمان "جا میگذارند"! ابعاد ویکیلیکس بسیار بزرگتر از این حرفهاست، اما ناپلئون گفته بود "هر جا یک بز بتواند عبور کند یک سرباز هم میتواند و هر جا سربازی بتواند عبور کند لشکری هم میتواند". ویکیلیکس همان لشکر است که با کمک تکنولوژی امروز از بزرو وزارت خارجه آمریکا و دولتهای دیگر عبور میکند. استفاده فوری هیلاری کلینتون از اسناد منتشرشده چند روز پیش ویکیلیکس برای فشار بر رژیم ایران به عنوان عامل ناامنی منطقه و جهان و استفاده متقابل احمدی نژاد علیه آمریکا و دعوت دولتهای متحد آن در منطقه به "همکاری"، نمونه های زنده بهره برداری دولتها از "درز" اسناد و اطلاعات است.    

دیپلماسی مخفی باید همه جا و در همه اشکال و ابعاد آن لغو گردد. جنایات پشت پرده نظام سرمایه و همه دولتهای آن باید افشا گردد. کارکرد ویکیلیکس و نهادهائی نظیر آن در این حد مفید است و نباید دچار محدودیت شود و یا برای کارکنان آن مزاحمت ایجاد گردد. اما جا زدن این کارکرد به عنوان فاشگوئی "حقیقت"، خود بخشی از مکانیسم خاکپاشی ژورنالیسم بورژوائی به چشم جامعه است، ضد جامعه و ضد منافع واقعی شهروندان است. در جامعه طبقاتی، حقیقت امری طبقاتی است و ویکیلیکس و گاردین و کل ژورنالیسم موجود از دایره عملکرد طبقاتی بورژوازی فراتر نمیروند و از "حقیقت" واقعی آنطور که هست پرده بر نمیدارند. ویکیلیکس برای کارگران سورپرایزی ندارد. طبقه کارگر حقایق جامعه طبقاتی را با گوشت و پوست خود لمس میکند ولو آگاهی اش بر آن حقایق محدود و توهم آلود باشد.

***