قانون کار و کارگران شاغل در تولیدیهای پوشاک
رضا دانش

جمهوری اسلامی به مثابه نماینده و حافظ منافع بورژوازی در ایران پس از حذف یارانه ها تعرض وسیعتری به شرایط کار و معیشت طبقه کارگر را سازمان داده است.کل طبقه سرمایه دار همگام ومتحد به منظور تحمیل بیحقوقی بیشتر و فراهم ساختن زمینه مناسبتری برای استثمار وبهره کشی سرمایه داران از گرده طبقه کارگر طرح اصلاح قانون کار را در دستور وزرا و نمایندگان مجلس ارتجاع گذاشته است.مدتی است پیش نویس طرح اصلاح بیش از 74 ماده از قانون کار مصوب سال 69 توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و ارائه آن به مجلس شورای اسلامی نقل محافل کارگری، فعالین و رهبران کارگری و کمونیستها است.نهادها و جریانات ارتجاعی نظیر خانه کارگر و انجمنهای اسلامی به بهانه مخالفت با طرح اصلاحیه قانون کار به مدافعان قانون کار ضد کارگری فعلی تبدیل شده اند وتلاش دارند سمپاتی کارگران را به قانون کار فعلی جلب کرده آن را قابل دفاع و در راستای منافع کارگران جلوه دهند.
از مباحثی که این روزها طرح میشود رابطه قانون کار و کارگاهها و بنگاههای کوچک اقتصادی است. در قانون کار فعلی کارگاهها و بنگاههای اقتصادی که کمتر از 10 کارگر دارند از شمول قانون کار خارج هستند.در تعریف کارگاههای کوچک به لحاظ تعداد کارگران ومیزان سرمایه گذاری و گردش مالی سالیانه با لحاظ کردن شرایط اقتصادی و اجتماعی،با پیشنهاد شورای عالی کار و تصویب وزیر کار تغییراتی صورت می گیرد.بر این اساس امکان افزایش تعداد کارگران شاغل در کارگاههای کوچک خارج از شمول قانون کار به بیش از 10 نفر،باعث میشود تعداد بیشتری از کارگران شاغل از شمول قانون کار فعلی خارج شوند.
صرفنظر از این که قانون کار فعلی و اصلاح شده آن در آینده به غایت ضد کارگری بوده و هست و به هیچ وجه متناسب با خواستها و مطالبات به حق کارگران و زندگی شایسته یک انسان کارگر نیست.اما همین قانون ناقص و ضد کارگری هم خارج از مباحثات و جدلهای محافل تصمیم گیری و قانونگذاری جمهوری اسلامی سرمایه در بسیاری از کارگاهها و موسسات اقتصادی کوچک تابحال اجرا نشده و نمی شود.
به دلیل تجربه ای طولانی از اشتغال در چنین کارگاههایی،از مدتها قبل تصمیم داشتم تصویری واقعی و زمینی از کار در چنین شرایطی را مکتوب کنم.مشکل اصلی و اساسی بخش زیادی از کارگران شاغل در ایران که کمتر بدان پرداخته می شود دقیقا" عدم وجود قانون کار در کارگاهها ی کوچک و مناسبات نابرابر و یکجانبه ای است که از طرف کارفرما به کارگران تحمیل شده و می شود.کارگاههای تولیدی پوشاک و تعداد قابل توجه این گونه کارگاهها در گوشه وکنار کشور که سهم عمده ای در تولید پوشاک والبسه مورد نیاز مردم و سایر بخشهای صنعتی دارند از مراکزی هستند که اکثریت قریب به اتفاق کارگران آن از شمول قانون کار خارج هستند.کارگاههایی که از 10 نفر تا بیشتر از 20 کارگر در آن به کار و فعالیت تولیدی اشتغال دارند.کارگران شاغل در تولیدیهای پوشاک غالبا" بصورت قطعه کارى و کنتراتى کار میکنند.دستمزد بر اساس قطعه کاری بوده و میزان آن نیز توسط کارفرما در هماهنگی با صاحبان سایر تولیدیها تعیین میشود.در این گونه کارگاهها کارگران بر اساس نوع تخصص،میزان مهارت و سابقه کار سازمان داده می شوند.کارگران تحت عناوینی مانند برشکار،وردست برشکار،قیچی کار،چرخکار،وردست چرخکار،اتوکار،پادو و ... به کار گرفته شده اند.این تقسم کار در اکثر کارگاههای تولیدی پوشاک به چشم می خورد.پادو ها و وردست ها کارگرانی هستند که کمترین میزان دریافتی را دارند و باید سالهای متمادی با کمترین دستمزد و در سخت ترین شرایط کار کنند تا در این سلسله مراتب جایگاه بهتری پیدا کنند.در طول این سالها باید انواع توهین و تحقیر را از طرف کارفرما و برشکار و چرخکارها تحمل کنند به امید این که روزی خود به چرخکاری ماهر تبدیل شوند تا دستمزدشان اضافه شود.گفتنی است چرخکار نیز باید سالها هر گونه اجحاف و بی حقوقی و غر و لند کارفرما را تحمل کند تا شاید برشکاری را یاد بگیرد.در این گونه کارگاهها عموما" خبری از قرارداد کار،حق اعتصاب،بیمه بیکاری و درمان،اضافه کار،مرخصی سالیانه،پاداش و مزایا و ... نیست. شیفت کاری و ساعات کار چند برابر حد معمول و بندرت کمتر از دوازده ساعت است.در فصل تابستان قبل از بازگشایی مدارس در مهرماه و در فصل زمستان قبل از عید نوروز بدلیل رونق بازار و افزایش تقاضا،کارفرماها و صاحبان تولیدی کارگران تولیدیهای پوشاک را مجبور میکنند، ساعات کار خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند.نکته جالب و در عین حال تاسف بار تقلیل 50 درصدی سطح دستمزدها در این مقطع زمانی از طرف کارفرما بدلیل افزایش تیراژ کاراست.دستمزدی که قبل از این کاهش نیز بشدت پایین و از حد نرمال یا حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار کمتر است و کارگر شاغل برای تامین احتیاجات روزمره ناچار است شب کاری کند تا کمبود دستمزد را بدین گونه و با افزایش ساعت کار جبران کند.تجربه کار در این فصول با بیست ساعت کار مداوم و نشستن پشت دستگاه چرخ خیاطی،بیخوابی،خستگی مفرط و رفتن انگشتان زیر سوزن چرخ خیاطی و ... تجربه وخاطره ی مشترک کارگران تولیدیهای پوشاک در فصل مانتوی مدارس و دوخت و دوز البسه سال نو است.در این سیستم قانونی بنام قانون کار وجود ندارد تنها قانون، قانونی است که از طرف کارفرما و صاحبان تولیدیها وضع و اعمال میشود که بی شباهت به قانون جنگل نیست.استثمار و بهره کشی از کارگران در این گونه کارگاهها بشدت غیر انسانی و آزار دهنده است.
تا زمانی که نظام سرمایه داری و مناسبات آن بر مقدرات طبقه کارگر حاکم است و ما مجبوریم برای امرار معاش و زنده ماندن نیروی کار خود را هر روزه در معرض فروش بگذاریم و تا زمانی که کار مزدی باقی است این شرایط ماندگار است.قانون کار فعلی و طرح اصلاحیه آن هر دو تماما" ضد کارگری هستند.رهایی از این وضعیت و دستیابی به زندگی شایسته ی انسانی برای ما کارگران در گرو لغو کارمزدی و بر پایی جمهوری سوسیالیستی است.دراین شرایط خطیر و در این مقطع زمانی که بحثها بر سر قانون کار و اصلاح آن بالا گرفته است "برنامه یک دنیای بهتر" و بخش " قانون کار و رفاه اجتماعی " که اخیرا از طرف حزب حکمتیست منتشر شده است، میتواند آلترناتیو طبقه کارگر و کمونیستها در جهت افزایش آگاهی و اتحاد طبقاتی ما در این مصاف جدی و سرنوشت ساز بر سر قانون کار و عقب راندن تعرض سرمایه داری و حکومت جمهوری اسلامی سرمایه در این مورد باشد.