فاتح شیخ

سقوط مبارک پیروزی بزرگ انقلاب مصر

امروز با سقوط حسنی مبارک، انقلاب مصر به پیروزی بزرگی دست یافت و جشن و شادمانی کم نظیری سراسر مصر را فرا گرفت. سقوط مبارک خواست مشترک همه جنبشهای اجتماعی مخالف دولت مصر بود که سریعا به خواست و آرزوی دهها میلیون انسان تشنه رهایی و زندگی بهتر بدل شد و چنان نیروی انقلابی بنیانکنی به میدان آورد که هیچ مانعی نمیتوانست جلودارش باشد. هرچند انفجار انقلابات در جوامع سرمایه داری معاصر، حاصل تناقضات بنیادی مشابهی است، اما اینکه در هر جامعه ای بر محور چه خواست مشخصی انقلاب در میگیرد، چه وقت در میگیرد و با چه سرعتی به پیروزی میرسد، غالبا قابل پیش بینی نیست. اتفاق میافتد، بعد قابل شناخت میشود. در انقلاب جاری مصر خواست بزیرکشیدن مبارک از همان روزهای اول چنان توده گیر شد که دولت مصر با همه قدرت سرکوبگرش نتوانست آن را مهار کند. 

تجربه دو انقلاب پی در پی تونس و مصر که ظرف کمتر از دو ماه دو رئیس جمهور مستبد را بزیر کشیدند و ضربات سختی به دستگاه دولت بورزوائی وارد آوردند، برای فعالین انقلاب کارگری یسیار با ارزش و الهامبخش است. نزدیکی زمانی این دو انقلاب و پتانسیل سرایت پیام و پیامدهایشان به جغرافیای سیاسی وسیعی در خاورمیانه نشان میدهد که آنها رویدادهای مجزائی نیستند بلکه دو جزء از زنجیره انقلاباتی هستند که سرچشمه آنها بحران جاری سرمایه داری جهانی و نبردهای طبقاتی حاصل از آن است. هر دو کشور در تقسیم کار جهانی سرمایه داری، جزء جوامع سرمایه داری متکی به نیروی کار ارزان و متکی به استبداد سیاسی عریان بعنوان روبنای متناسب با ارزان نگاه داشتن نیروی کار و بازتولید آن هستند.

مشخصا در مورد انقلاب مصر که موضوع روز است، اعتراضات و اعتصابات کارگری بهار سال ٢٠٠٨ که با سرکوب عریان فرونشانده شد و در هفته های اخیر به دنبال پیشروی انقلاب در تونس دوباره جان گرفت و به میدان آمد، فاکتور اصلی پشت انقلاب جاری است. روزنامه لس آنجلس تایمز روز نهم فوریه رپرتاژ جالب و گویائی درباره ریشه های کارگری انقلاب جاری مصر انتشار داد که ابعاد مبارزه متشکل طبقه کارگر مصر از قبل از شروع انقلاب و ادامه آن در دل انقلاب را به روشنی ترسیم کرده است. بر اساس این پایه طبقاتی، هم دینامیسم پیشروی انقلاب و جنبشهای اجتماعی دخیل در آن را و هم منطق تاکتیکهای بورژوازی و دولت و ارتش مصر برای سد کردن راه پیشروی انقلاب را میتوان شناخت. البرادعی امروز پس از انتشار خبر کناره گیری مبارک گفت حالا که به هدف خود رسیده ایم قدم بعدی، انجام اصلاحات سیاسی و عادی کردن اوضاع است تا بتوانیم مجددا سرمایه ها را به فعالیت در مصر باز گردانیم. این سخنان برادعی فشرده برنامه کل بورژوازی جهان و مصر و دولت و ارتش مصر برای متوقف کردن انقلاب جاری مصر پس از قربانی کردن مبارک، برای از سر گذراندن بحران انقلابی و باز گرداندن طبقه کارگر به زیر یوغ سرمایه جهانی است که با استثمار نیروی کار ارزان سود سرشار کسب کند و سهم بورژوازی مصر از آن سود را هم تامین کند.

ارتش زمام نظام را در دست میگیرد

شورای عالی ارتش مصر دیروز (پنجشنبه ده فوریه) قبل از تفویض اختیارات حسنی مبارک به عمر سلیمان جلسه مستمر خود را برگزار و اطلاعیه شماره یک خود را منتشر کرده بود. این سیگنالی بود به مردم بپاخاسته که تحولات سیاسی سریعی در جریان است و ارتش دارد خود را آماده میکند تا زمام امور دولت ضربه خورده از انقلاب را بدست بگیرد و آن را از محاصره انقلاب نجات دهد. ساعاتی بعد از آن، مبارک زیر فشار اراده انقلابی مردم زانو زد، به عقب نشینی آخر تن داد و اختیارات خود را به معاونش عمر سلیمان سپرد. این عقب نشینی در پی گسترش بیسابقه مد انقلاب در چند روز گذشته، در پی به میدان آمدن قدرتمند طبقه کارگر و در شب فبل از تظاهرات سراسری "جمعة التحدى" (جمعه مصاف) صورت میگرفت. این لحظه شورانگیزی از تداوم انقلاب و کشمکش آن با ضدانقلاب جانسخت بورژوائی بود. انقلاب با این تاکتیک ضدانقلاب متوقف نشد بلکه یک گام بلند دیگر به جلو برداشت. یک دقیقه پس از پایان سخنان مبارک، جمعیت سه میلیونی حاضر در میدان تحریر با فریاد "ارحل! ارحل!" (برو! برو!) قاهره را به لرزه در آوردند. این فریاد انقلاب مداوم بود که از رادیکالیسم نسل جوان انقلابی و به میدان آمدن طبقه کارگر و محرومان جامعه نیرو گرفته بود. روشن بود که گسترش اعتصابات کارگری فاکتور تعیین کننده سقوط مبارک است.

 پنجشنبه شب و امروز ("جمعه مصاف")، دولت و ارتش شاهد اوج گرفتن بیشتر امواج انقلاب و افزایش ضربات دیگری بودند که مردم انقلابی بر ماشین سرکوب دولتی وارد میآوردند. اطلاعیه شماره دو شورای عالی ارتش در عصر جمعه گویای این بود که آنها عملا حکومت را در دست گرفته اند و دارند به مردم میگویند که وعده های مبارک را تضمین میکنند. طبیعی بود که در این شرایط مد انقلابی و پس از پیروزی دیروز انقلاب مردم بر مبارک، دیگر کسی از صفوف انقلاب برای عمر سلیمان و احمد شفیق، تره خرد نمیکند و به امثال آنها "اعتماد" ندارد.

تناقض طبقاتى نهفته در بطن انقلاب همگانی مصر، در لحظه کنونی در شکل "وحدت" مردم و ارتش خود را نشان میدهد. از فردا این تناقض خصلت نماى نبردهای طبقاتی و سياسی بر سر سرنوشت انقلاب جاری خواهد بود که یک طرفش طبقه کارگر و توده های محروم و نسل جوان و همه آزادیخواهان جامعه است و طرف مقابل آن ارتش به عنوان نماينده موقت دفاع از منافع کل بورژوازی مصر و منافع بورژوازی جهان و منطقه در مصر اما در پوست حامی انقلاب و تضمین کننده اجرای خواستهای آن است.   

در شرایط حاضر تنها نهاد دولتی که بورژوازی مصر و بورژوازی جهان بتوانند سرنوشتشان را به دستش بسپارند و مردم هم به آن توهم داشته باشند ارتش مصر است. حساب کرده اند که به خاطر سوابق تاریخی این ارتش در دهه های گذشته و همچنین موضع "بیطرف" آن در جریان هژده روز اخیر، "مردم خیابان" از آن خواهند گذشت که مارشال حسین طنطاوی رئیس شورای عالی ارتش، همین ده روز پیش بعنوان وزیر دفاع در برابر مبارک سوگند خورد و به علامت اطاعت نظامی برایش دست بالا برده است.

به این ترتیب ساعت شش بعد از ظهر مانور جدید نجات نظام با اعلام رسمی کناره گیری مبارک و درخواست او از شورای عالی ارتش برای در دست گرفتن زمام امور شروع شد. میدان تحریر یکباره به صحنه رقص و شادی میلیونی مردم انقلابی بدل شد و ارتش رسما نقش نهاد مورد اعتماد مردم در شرایط بحران را عهده دار شد.

علاوه بر توهمات ناسیونالیستی گسترده ای که بر انقلاب جاری مصر حاکم است، مبارک و دولت و بورژوازی مصر امروز برای متوقف کردن انقلاب و حفظ نظامشان، دست به دامن توهم قویتری شده اند که توهم توده های مردم به ارتش در مقام بالاترین رمز ناسیونالیسم عربی- مصری و وارث واقعی عبدالناصر است. در طول شش دهه گذشته از کودتای ژنرال نجیب و جمال عبدالناصر در ١٩٥٢ تا به امروز، همه سران اصلی دولت مصر ژنرالهای ارتش بوده اند. اغراق نست اگر بگوییم ارتش در مصر بیش از هر کشور دیگری ستون فقرات دولت بورژوائی است. در تاریخ معاصر مصر دولت و ارتش در هم ادغام بوده اند. احساس پیروزی مردم انقلابی با رفتن مبارک میتواند آنها را از پیشروی بیشتر و تداوم انقلابشان تا کسب دستاوردهای بزرگتر باز دارد. آمدن ارتش به جلو صحنه سياست مصر میتواند شعار "الشعب یرید اسقاط النظام" (مردم خواهان بزیر کشیدن نظامند) که سراسر این هژده روز شعار اصلی انقلاب بوده است را در سقوط مبارک خلاصه کند و سوت پایان بازی را بزند. این اصلی ترین مخاطره پیش پای تداوم انقلاب از فردای کناره گیری مبارک است.

انقلاب ادامه دارد

با اینهمه انقلاب ادامه دارد زیرا جنبش طبقه کارگر با توان و روحیه مبارزاتی بیسابقه ای به میدان آمده است. این جنبش از این پس نقش اصلیترین نیروی پشت حرکت انقلاب را به عهده دارد. الاهرام در شماره دیروز خود با انتشار گزارش بلندبالایی از اعتراضات و اعتصابات گسترده و موفق کارگری نشان داده است که کارفرماهای هر دو بخش خصوصی و دولتی زیر فشار این اعتصابات تقریبا به همه خواستهای کارگران تن داده اند. این تاکتیک شناخته شده عقب نشینی بورژوازی و دولت آن در دوره های انقلابی است تا بتوانند با تظاهر دست و دلبازانه به همراهی با خواستهای کارگران، آنها را از ادامه انقلاب باز دارند و به سر کار و زیر استثمار باز گردانند.

 نبردهای طبقاتی آشکار بین طبقه کارگر انقلابی و بورژوازی و ارتش ضدانقلابی و احزاب بورژوائی ناسیونالیست و اسلامی، از بعد از کناره گیری مبارک تشدید میشود و اوج تازه میگیرد. مصاف رهبران و فعالین کارگری، بخصوص کارگران کمونیست در مصر انقلابی برای متحد کردن و متشکل کردن صفوف خود در مبارزات جاری اعم از اقتصادی و سیاسی، تقویت صف مستقل و افق و آلترناتیو مستقل خود و ساختن حزب کمونیستی خود مهمترین عرصه مبارزه طبقه کارگر در دوره آتی است و نیرومندترین ضامن تداوم انقلاب در مسیر انقلاب کارگری است.   

١١ فوریه ٢٠١١