|
موصل پس از داعش؛ عراق پس از صدام
ترجمه سمیرا افراشته از مقاله‌ای به قلم پاتریک کاکبرن با عنوان «اگر می‌خواهید بدانید پس از بیرون راندن داعش از موصل چه بر سر این شهر خواهد آمد، سقوط صدام را به یاد آورید»، منتشر شده در سایت ایندیپندنت، جمعه ۲۸ اکتبر
توضیح کمونیست: این مقاله قبل از حمله به موصل و عملیات "آزادی موصل" نوشته شده است و لذا اطلاعات آن شامل روزهای اخیر و تغیراتی کوچک در آرایش دولتها و نیروهای شرکت کننده نمیشود. ___ مقاله‌ای که می‌خوانید نوشته پاتریک کاکبرن، نویسنده بریتانیایی سایت ایندیپندنت و برنده جایزه نویسنده برتر این سایت است. او خیزش داعش را چندی پیش از اولین حملات گسترده این گروه تروریست اسلامی در سال ۲۰۱۴ در مقالاتی پیش‌بینی کرده بود. او از سال ۱۹۷۸ روزنامه نگاری حرفه‌ای را آغاز کرد و در حوزه تخصصی عراق، سوریه و خاورمیانه در فایننشال تایمز و ایندیپندنت قلم زد و مدتی نیز گزارشگر خبری این رسانه‌ها از جنگ اول خلیج فارس بود. ______
یک روز پس از آنکه پیشمرگه‌های کرد و گردان کوچکی از نیروهای ویژه ایالات متحده در یازدهم آوریل ۲۰۰۳ کنترل موصل را به دست گرفتند، من به این شهر سفر کردم. وقتی که با ماشین در شهر می‌گشتیم به صف‌هایی از وانت‌بارهایی برخوردیم که با انبوهی از غنایم به مناطق تحت کنترل کردها در شمال عراق باز می‌گشتند. سربازان آمریکایی در یک ایست بازرسی که پرچم آمریکا روی آن به اهتزاز درآمده بود به سمت مردی که با آنها فاصله داشت تیراندازی می‌کردند. آن مرد مدام از پشت دیوار سرش را بیرون می‌آورد و پرچم عراق را تکان تکان می‌داد. اگر زمانی هم کمترین حس همدردی بین آزاد کنندگان و آزاد شوندگان در موصل وجود داشت به سرعت این حس در حال ناپدید شدن بود. داخل شهر تمام ساختمان‌های دولتی از جمله دانشگاه به طور سیستماتیک توسط کردها و عرب‌ها غارت می‌شدند. من مردی را دیدم که یک کاناپه عظیم الجثه و بسیار زشت قرمز و طلایی را از دفتر کار فرماندار دزدیده بود و به آرامی آن را تا انتهای خیابان روی زمین می‌کشید. او اول یک گوشه کاناپه را چند متری به جلو هل می‌داد و بعد به طرف دیگر کاناپه می‌رفت و همین کار را تکرار می‌کرد. مسجدها به زودی به جمعیت اکثریتی عرب‌های سنی فراخوان دادند تا برای دفاع از محله‌هایشان در برابر غارتگران سنگر بسازند. ما خودرویمان را در نزدیکی مرکز ساختمان‌های سنگی کهن که متعلق به عصر قرون وسطی بود پارک کردیم تا به دیدار یک کشیش مسیحی برویم. هنگامی که بازگشتیم دیدیم که راننده ما بسیار ترسیده و می‌خواهد هر چه سریعتر از موصل خارج شود. او توضیح داد که چندی پس از آنکه ما او را ترک کردیم، جمعیتی جمع شدند و فهمیدند که پلاک ماشین ما، نمره کردی دارد و با هم بحثشان شد که چگونه پوست او را بکنند و ماشینش را آتش بزنند که یک روحانی محلی تنها چند ثانیه پیش از آنکه آنها دست به کار شوند، مانع‌شان شد. شهر نفت‌خیز کرکوک نیز تقریباً در همان زمان بود که به تصرف پیشمرگه‌ها درآمد؛ با وجود اینکه آنها به آمریکایی‌ها و ترک‌ها قول داده بودند که چنین کاری نکنند. بار دیگر همه جا غارت شد و من دیدم که دو تن از پیشمرگه‌ها وسط خیابانی ایستاده‌اند تا مانع از عبور بولدوزر عظیم الجثه زرد رنگی شوند که در حال عبور بود. راننده بولدوزر به جای آنکه سرعتش را کم کند، پایش را روی گاز گذاشت و پیشمرگه‌ها مجبور شدند که به کنار خیابان بپرند تا زیر بولدوزر نروند. در قرارگاه‌های تازه تأسیس پیشمرگه به پاول طالبانی، پسر جلال طالبانی رهبرحزب اتحادیه میهنی کردستان که شبه‌نظامیانش کنترل شهر را به دست گرفتند، برخوردم. او بر ماهیت موقتی بودن تصرف شهر موصل توسط کردها تأکید کرد. او گفت: «ما آمدیم که اوضاع را کنترل کنیم. انتظار داریم که تعدادی از نفراتمان را در عرض ۴۵ دقیقه خارج کنیم». آنها بعضی از پیشمرگه‌ها را خارج کردند، نه همه‌شان را. با گذشت ۱۳ سال کردها هنوز کنترل کرکوک را در دست دارند. جمعیت این شهر را کردها، عرب‌ها و ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند. کردها مدعی این شهر هستند و آن را حق تاریخی خود می‌دانند و می‌گویند تنها پاکسازی قومی ضد کردی که صدام حسین کرده بود را تلافی کرده‌اند. در حال حاضر بقیه دنیا فراموش کرده‌اند که روزگاری کردها کنترل این شهر را در دست نداشتند. رهبران کرد دریافته بودند که تجاوز ائتلاف به رهبری ایالات متحده و سقوط صدام حسین شرایط سیال شدن سیاسی غیرمترقبه‌ای را ایجاد کرده بود و ایده‌آل‌ترین لحظه بود تا بی‌توجه به اعتراضات دیگر بازیگران حقایق [نام کردستان] را برای همیشه بر روی نقشه حک کنند. تهاجم چندجانبه‌ای که اکنون موصل را هدف قرار داده است در حال پدید آوردن اوضاعی مشابه است، زیرا کشورها، احزاب و جوامع مختلف برای پر کردن خلائی که انتظار داردند پس از سقوط داعش ایجاد شود با یکدیگر در رقابت‌اند؛ درست مانند خلائی که در سال ۲۰۰۳ در نتیجه سقوط صدام حسین پدید آمد. بخش‌های مختلف نیروهای ضد داعش به طور بالقوه در تصرف موصل دست دارند: ارتش عراق، کردها، شبه نظامیان شیعه و سنی، ترک‌ها. آنها شاید موقتاً متحد شده‌اند اما رقیب یکدیگر نیز هستند. آنها هر یک برای خود برنامه‌‌ای متفاوت و متناقض با یکدیگر دارند. اداره چنین اتحاد متزلزل و مجادله‌آمیزی را ایالات متحده بر عهده دارد. آمریکا در حال سازمان‌دهی تهاجم قه موصل است و بدون نیروی هوایی و نیروهای ویژه‌اش هیچ حمله‌ای انجام نمیشود. دولت عراق که زیر سلطه شیعیان است اگر بخواهد خود را به عنوان دولت ملی عراق بقبولاند، به گرفتن موصل به عنوان اصلی‌ترین شهر سنی‌نشین عرب در عراق نیاز دارد. برای دستیابی به این هدف، حکمرانی بغداد باید از سوی اکثریت سنی این شهر پذیرفته شود در حالی که زمانی که داعش موصل را در سال ۲۰۱۴ تصرف کرد این‌گونه نبود. دولت عراق باید حکومت خود را در حالی که هنوز از سوی ایالات متحده حمایت کامل نظامی و سیاسی می‌شود، تثبیت کند. کردها به سهم خود می‌خواهند کنترل مناطق به اصطلاح «مورد مناقشه» را که هم دولت مرکزی و هم مقامات اقلیم کردستان بر آن ادعا دارند، به تنهایی به دست گیرند. کردها فرصت‌طلبانه از شکست دو سال پیش ارتش عراق در شمال این کشور در برابر داعش استفاده کردند تا این مناطق را که محل سکونت کردها و عرب‌هاست تصرف کنند و درنتیجه سرزمین‌های تحت کنترل حکومت اقلیم کردستان را تا ۴۰ درصد گسترش دهند. آنها می‌دانند که هنگامی که داعش شکست بخورد کردها دیگر نمی‌توانند کمک‌های بین‌المللی و از آن گذشته حمایت آمریکا برای وسعت دادن به گستره حکومت اقلیم را دریافت کنند. این مشکلات تازه شروع به رو آمدن کرده است زیرا هنوز خیلی مانده تا موصل محاصره یا حتی احاطه شود. نیروهای شبه نظامی شیعه به طرز شگفت‌آوری در قبال حذف شدن از نقش‌آفرینی نظامی در محاصره موصل، آرام‌اند. آنها ممکن است با خود این‌گونه حساب کرده باشند که ارتش عراق اگر کار به درگیری‌های خیابانی بکشد نخواهند توانست به تنهایی موصل را تصرف کند و برای کسب حمایت به سراغ آنها خواهد آمد. شبه نظامیان شیعه با اعزام قوای کمکی _ بر پایه گزارش‌ها نزدیک به ۵۰۰۰ هزار نفر _ برای پیوستن به ارتش سوریه در محاصره شرق حلب، در حال جبران عدم حضورشان در جنگ موصل هستند. ترکیه می‌خواهد یکی از نقش‌آفرینان باشد و به عنوان یک قدرت بزرگ سنی از سنی‌های موصل دفاع کند. با این هدف سربازانی در بعشیقه در شمال شرقی موصل دارد و مدعی است که باید در حمله به این شهر شرکت داشته باشد. اما دست‌کم تاکنون جاه‌طلبی‌ها و بلاغت ترکیه در عراق و سوریه از عملش فراتر رفته است. هر دو مداخله ممکن است برای جلب اذهان داخلی طراحی شده بود. مخاطبان داخلی با مقادیر اغراق‌آمیز دست‌آوردهای دولت ترکیه که توسط رسانه‌های دولتی تبلیغ می‌شود، مسخ شده‌اند. این شرکت کنندگان در نبرد موصل ممکن است پوست ببر را پیش از آنکه کاملا بمیرد، بکنند. داعش با تهاجماتش به کرکوک و رطبه در جاده اصلی عراق و اردن برای تلافی کردن حملات موصل، نشان داد که هنوز پنجه‌های تیزی دارد. داعش به شدت برای کاستن از پیشروی‌های نیروهای ضد داعش به سمت موصل می‌جنگد و از ترکیبی از بمگذاران انتحاری، بمب‌های دست‌سازی، تله‌های انفجاری، تک‌تیراندازها و تیم‌های خمپاره‌انداز استفاده می‌کند. اما مشخص نیست که بتواند در نهایت آخرین مواضعش را در موصل بسازد زیرا در نهایت باید در موصل در مقابله با شمار بسیار عظیم‌تری از قواتی که از سوی نیروهای هوایی به رهبری آمریکا که توان نظامی گسترده‌ای دارند، شکست را بپذیرد. این بسیار متحمل است که داعش برای حفظ موصل، محلی که اولین پیروزی بزرگش را به دست آورد بجنگد تا جنگ را به درازا بکشد، تلفات بیشتری را موجب شود و باعث شود شکاف بین دشمنانش بیشتر شود. اما استراتژی داعش در بیش از ۱۲ ماه گذشته نمایش قهرمانانه نبوده بلکه آخرین مواضع خود را در هر یک از شهرهای عراق و سوریه که از دست داده، به اجبار واگذار کرده است. در رمادی، فلوجه، سنجار، پالمیرا و منبج نشان داده که در لحظات آخر عقب‌نشینی کرده است. در مورد موصل نیز ممکن است اتفاق مشابهی رخ دهد.
|
